PENAMBAHAN BUNYI
1. Huruf /rK/ disisipi bunyi /eu/
Contoh:
| Bahasa Melayu | Bahasa Aceh |
| Harga | Hareuga |
| Harta | Hareuta |
| Kursi | Kureusi |
| Perlu | Peureulèë |
| Serta | Seureuta |
PENGHILANGAN BUNYI
1. Bunyi /a/ hilang.
Contoh:
| Bahasa Melayu | Bahasa Aceh | |
| Dialek 1 | Dialek 2 | |
| Bahasa | Bahsa | Basa |
| Bahawa | Bahwa | Bawa |
| Cahaya | Cahya | Caya |
| Pahala | Pahla | Pala |
| Sahabat | Sahbat | Sabat |
2. Pola VK menjadi K.
Untuk K, bunyi mati (bunyi mati) /h/, /l/ dan /r/.
Untuk V, bunyi hidup (vokal) /a/, /i/, /u/ dan /e/.
Pola aK (aKa, aKi, aKu) menjadi K
Contoh:
| Bahasa Melayu | Bahasa Aceh |
| Dahan | Dheuën |
| Dahi | Dhoë |
| Paha | Pha |
| Pahat | Pheuët |
| Tahan | Theun |
| Tahu | Thèë |
| Tahun | Thôn |
Pola iK (iKi) menjadi K
Contoh:
| Bahasa Melayu | Bahasa Aceh |
| Diri | Droë |
Pola uK (eKi, eKu) menjadi K
Contoh:
| Bahasa Melayu | Bahasa Aceh |
| Durian | Driën |
| Puluh | Plôh |
Pola eK (eKa, eKi, eKu, eKe) menjadi K.
Contoh:
| Bahasa Melayu | Bahasa Aceh |
| Beli | Bloë |
| Berat | Brat |
| Beri | Bri |
| Cerai | Cré |
| Gelas | Glah |
| Gerak | Grak |
| Perang | Prang |
| Perut | Pruët |
| Segera | Sigra |
| Seteru | Sitrèë |
| Terang | Trang |
3. Metatesis (pertukaran letak)
Contoh:
| Bahasa Melayu | Bahasa Aceh |
| Harap | Rhap[1] |
| Hidup | Hudép |
PEMISAHAN SUKU KATA
| Bahasa Melayu | Bahasa Aceh |
| Lain | La’én |
| Laut | La’ôt |
| Main | Meu‘èn |
| Sahut | Seu’ôt |
PEMENGGALAN SUKU KATA
| Bahasa Melayu | Bahasa Aceh | Keterangan |
| Air | Ië | |
| Aku | Kèë, Ku-, -ku(h) | |
| Bukan | Kön / Kon | Bukön / Bukon masih dipakai |
| Buwah (Buah) | Boh | |
| Cabut | Bet / Bôt | |
| Cecah | Cah | |
| Cincang | Cang | |
| Dalam | Lam | Dalam masih dipakai |
| Daun | Ôn | |
| Dengan | Ngön / Ngon | Deungön / Deungon masih dipakai |
| Dulu | Lèë | Singkatan dari dilèë |
| Esa | Sa | Satu |
| Hendak | Neuk | Singkatan dari keuneuk |
| Kukur | Ku | |
| Nyiur | U | |
| Sombong | Mbông | |
| Taik | Èk | |
| Teluk | Lhôk | |
| Tetak | Tak | |
| Tidur | Du |
Catatan:
*) Dari bahasa Arab
**) Dari bahasa Eropa
[1] Lihat pola sebelumnya
Lon ureung atjeh selatan tapi jeut peugah hanjeut tuleh
Atjeh lee sagoe
teurim0ng gaseh